به بهانه هشتمین کنفرانس و کارگاه یک‌روزه تغذیه با شیر مادر:
شیر مادر؛ هر دو سر سود
اگر بگوییم اولین اتفاق‌های پس از تولد همگی با مدیریت مادر و کادر درمان صورت می‌گیرد، پر بی‌راه نگفته‌ایم. نوزادی به دنیا می‌آید و همه زیباترین اولین‌هایش را مادرش به کمک ماما و پرستار و کادر درمان برایش رقم می‌زنند. در واقع همیشه این اولین‌ها برای کودک مهم هستند؛ اولین نگاه نوزاد به مادر، اولین تجربه از دنیای پیرامون که آغوش مادرانه است و اولین ارتباطی که با عطوفتی سرشار شکل می‌گیرد و نخستین طعامی که نوزاد دریافت می‌کند و رشدش عجیب به این غذا وابسته است و تا چه اندازه دلچسب است که این غذا از شیره وجودی مادرش باشد. مادری که این نعمت الهی را خداوند به او عطا کرده و شیری که قطره قطره در وجودش همراه با رشد جنین، نضج و تکامل یافته است.
شیر مادر، هر دو سر سود است. از شکل‌گیری‌اش در وجود مادر که از بسیاری از بیماری‌ها در خانم‌ها جلوگیری می‌کند تا طراویدنش بر پیکر نازک و هم‌چون برگ گلِ نوزاد که باید تمام رشد نوزاد را به آن وابسته بدانیم. متأسفانه امروزه بسیاری از مادران خواسته، ناخواسته یا در اثر عدم آگاهی نسبت به این ماده بسیار مفید، نوزادان خود را از این نعمت الهی محروم می‌کنند. اهمیت این ماده طبیعی و پرسود به حدی است که یکم اوت هر سال میلادی به نام روز جهانی شیر مادر شناخته شده و از این روز تا یک هفته، هفته جهانی تغذیه با شیر مادر اعلام شده است. به دلیل اهمیتی که کادر درمان در ترویج تغذیه با شیر مادر دارند، بیمارستان رضوی از ابتدای دهه جاری اهتمام ویژه‌ای بر آگاهی‌دهی به درمانگران و مادران ورزیده و 30 خرداد، هشتمین کنفرانس علمی را با همین موضوع برای پرستاران، ماماها و پزشکان مربوطه برگزار می‌کند. درباره اهمیت این موضوع با دکتر رضا سعیدی، فوق تخصص نوزادان و مدیرعامل بیمارستان رضوی به گفت‌وگو نشستیم.
آقای دکتر، آیا واقعا تغذیه نوزاد با شیر مادر، معامله‌ای دو سر سود است؟
ببینید، انتخاب بین تغذیه نوزاد با شیر مادر یا شیر خشک یکی از بزرگ‌ترین تصمیمات پدر و مادر است. شیر مادر مقادیر زیادی آب و مواد مغذی دارد که حتی در گرم‌ترین و خشک‌ترین آب و هوا در 6 ماه اول تولد کلیه نیازهای شیرخوار را برطرف می‌کند.
شیر مادر کمک می‌کند تا نوزاد در برابر عفونت‌ها و تعدادی از بیماری‌های مزمن محافظت شود و از ایجاد بسیاری از آلرژی‌ها نیز جلوگیری می‌کند. نوزادان باید به‌طور انحصاری برای ۶ ماه اول از شیر مادر تغذیه کنند. بعد از این مدت هم تغذیه با شیر مادر تا 2 سال توصیه می‌شود. تغذیه نوزاد با شیر مادر می‌تواند یک تجربه فوق‌العاده برای مادر و نوزاد باشد که غذای ایده آل را برای نوزاد فراهم می‌کند و تجربه ویژه پیوند مادر و فرزندی را ایجاد می‌کند.
یعنی برای مادر هم؟
بله. مادری که فرزندش را با شیر خود تغذیه می‌کند، علاوه‌بر سودرسانی به نوزادش، خود نیز از این روش سود می‌برد. در حقیقت فواید و مزایای شیردهی می‌تواند زودرس و کوتاه مدت یا دیررس و درازمدت بروز نماید و در آینده‌های دور، نصیب فرزند شیرخوار یا مادر شیرده شود.
تغذیه با شیر مادر برای خود مادر فواید قابل تأملی دارد؛ این مادران کمتر دچار کم‌خونی و فقر آهن شده و ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان پستان یا سرطان رحم در این مادران کمتر است. اضافه وزن مادران در دوران شیردهی از بین رفته و ذخایر چربی ایام بارداری مصرف می‌شود و علاوه‌بر این، مادران شیرده از نظر عاطفی، احساس رضایت‌مندی بهتری دارند.
چه آموزش‌هایی در این زمینه لازم و ضروری است؟
آموزش شیردهی و مراقبت از نوزاد می‌تواند بسیار مفید واقع شود. آموزش به مادران و حتی پدران درباره فواید این فرایند فراتر از رسانه‌های عمومی باید به طور اختصاصی برای متخصصان و حاضران در عرصه درمان صورت بگیرد؛ چراکه درمانگران و کارکنان مراکز درمانی نخستین افرادی هستند که والدین هر نوزادی با آن‌ها مواجه می‌شود.
آیا این روش از مشکلات آینده نوزادان پیشگیری می‌کند؟
هیچ ماده غذایی در طبیعت قادر نیست مانند شیر مادر تامین کننده نیازهای بدن نوازد باشد. این روش تغذیه نوزادان، باعث می‌شود برخی بیماری‌های کوتاه‌مدت در نوزادان کمتر اتفاق بیفتد؛ به‌عنوان مثال، مرگ و میر ناشی از اسهال و استفراغ در نوزادان شیرخشکی ۱۰ تا ۱۵ برابر نوزادان تغذیه شده با شیر مادر بوده و یکی از دلایل این امر، وجود سلول‌ها و فاکتورهای ایمنی در شیر مادر است.
شیردهی طبیعی چه مزایایی نسبت به شیر خشک دارد؟
شاید بتوان یکی از مهم‌ترین مزایای شیر مادر را از تولید به مصرف بودن آن دانست. هم‌چنین ایجاد اختلال و آلودگی در شیر مادر نسبت به شیر خشک، شیشه و وسایل مصنوعی بسیار کمتر است. شیر مادر تمام نیازهای تغذیه‌ای و نیاز به آب را در نوزادان تأمین می‌کند و بیماری‌های عفونی کوتاه‌مدت را در سنین پایین کاهش می‌دهد. هم‌چنین در درازمدت نیز برای نوزادان شیرمادرخوار فوایدی ثبت شده است؛ به عنوان مثال، در مطالعه‌ای دیده شده که ضریب هوشی نوزادان تغذیه شده با شیر مادر نسبت به نوزادان شیرخشکی، 8 واحد بیشتر است. هم‌چنین برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی- عروقی، بدخیمی‌ها، آلرژی، آسم و بیماری‌هایی که عمدتا با سیستم ایمنی بدن در ارتباطند در آینده نوزادان شیرمادرخوار و سنین بالاتر آن‌ها، کمتر مشاهده می‌شود. علاوه‌بر همه این موارد، استفاده از شیر مادر برای نوزاد، مزایای روانی و عاطفی ویژه‌ای دارد. این نوزادان از نظر عاطفی باثبات‌تر بوده و آرام‌ترند.
آیا همه مادران می‌توانند به نوزادان خود شیر دهند؟
طبق آمارها، ۹۸ درصد از مادران به‌خوبی فرایند شیردهی انحصاری را آغاز می‌کنند. البته درصد کمی از مادران ممکن است به دلیل مشکلات آناتومیک سینه یا سایر مشکلات نتوانند فرزند خود را شیر دهند اما متأسفانه طبق تحقیقات آماری، 50 درصد از مادران شیرده پس ازز 3 یا 4 ماه اول تولد، دیگر شیردهی انحصاری نداشته و به شیر خشک و سایر مواد غذایی روی می‌آورند که اصلاح این امر نیاز به آموزش مادران پیش از بارداری و طی بارداری دارد تا پس از زایمان بتوانند شیردهی موفقی را تجربه کنند.
پیام‌های بهداشتی :
* دکتر رضا سعیدی؛ فوق تخصص نوزادان:
– یکی از مشکلات نسبتا شایع در نوزادان، سختی تنفس است و از میان مشکلات تنفسی، یکی از بیماری‌های شایع که معمولا در نوزادان نارس بروز می‌یابد، سندروم دیسترس تنفسی یا RDS است.
– مشکلات تنفسی از عوامل مرگ و میر و معلولیت مهم در نوزادان نارس است و بخش عمده‌ای از نوزادان بستری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه(NICU) را نوزادان مبتلا به همین سندروم تشکیل می‌دهند.
– نوزادان نارس که این ماده خاص در ریه آن‌ها کم است، زودرسی زایمان، سزارین، خفگی‌های زایمانی، دیابت داشتن مادران، دوقلویی و… از فاکتورهای خطر و عوامل اتبلای نوزادان به این بیماری دیسترس تنفسی است.
